Leertijdverkorting

…en wat er aan vooraf gaat…

Een groep overslaan of toch maar niet; twee leerstofjaren in één… hoe zit dat graag sociaal en emotioneel… waar moeten we nog meer naar kijken… wat vraagt het van het kind, de ouders, de school, de nieuwe groep en bovenal; wat vraagt het van de nieuwe leerkracht als er een vervroegde doorstromer in jouw groep komt.

In dit artikel geef ik je de belangrijkste Kijk-Wijzers om vervroegde doorstroming goed en gedegen voor te bereiden.

KIJK-WIJZER 1

Vervroegde doorstroming mag en kan alleen plaatsvinden als aan voldoende criteria is voldaan.

We onderscheiden 4 criteria:

A. Basiscriteria: hierbij gaat het om de algemene zaken rond de leerling en zijn capaciteiten.

B. Pedagogische criteria: hierbij gaat het om sociale en emotionele kenmerken.

C. Didactische criteria: hierbij gaat over kennis en de voorsprong van de leerling t.o.v. leeftijdsgenoten.

D. Strategische criteria: hierbij gaat het om externe factoren die een rol spelen bij het maken van de keuze wel of niet vervroegd doorstromen.

Hier valt ook te denken aan het pedagogisch klimaat in de ontvangende groep en de mogelijkheden en begeleiding van de leerkracht in de ontvangende groep; de nazorg. Deze twee items zijn een beetje het ondergeschoven kindje maar niet onbelangrijk om de vervroegde doorstroming succesvol te laten zijn. Er zijn verschillende tools die hier aandacht aan besteden; Het DHH, module 3, en de versnellingswenselijkheidslijst (VWL) van het CBO in Nijmegen.

KIJK-WIJZER 2

Belangrijk is een gedegen onderzoek en het betrekken van alle partijen bij deze besluitvorming.

Dat onderzoek, de voorbereiding, kan zomaar twee maanden duren. Neem die tijd want je gaat een belangrijke beslissing nemen.
• De leerling: deze heeft in deze fase zeker een taak want alleen hij kan aangeven wat hij nodig heeft om deze verandering positief tegemoet te zien. Waarom wil hij het wel of waarom juist niet? Waar zit de angst en hoe kan je omzetten in een kans? Ga oplossingsgericht in gesprek met de leerling en luister naar wat hij tegen je zegt!

• De ouder: gaat de ouder er mee akkoord of is er weerstand? Onderzoek de eventuele weerstand en kijk wat deze ouder nodig heeft om mogelijk wel vertrouwen te krijgen in de vervroegde doorstroming. Waar zit de angst? Laat ouders dat benoemen en neem daar de tijd voor, neem het serieus en probeer ook hier oplossingsgericht in gesprek te gaan. Soms zijn de hobbels eenvoudig om te zetten in kansen of uitdagingen. Vaak is de weerstand gebaseerd op vooroordelen en niet altijd realistisch. Weet dat ook ouders een stap verder moeten zetten in de opvoeding; hun kind komt bij een andere leeftijdsgroep en dat vraagt aanpassing in de regels en afspraken thuis

• De leerkracht: hoe kijkt de ontvangende leerkracht tegen deze vervroegd doorgestroomde leerling aan die hij in de klas krijgt?

Wat maakt nu dat vervroegde doorstroming zo huiverig wordt benaderd? Natuurlijk, ik ben er ook een voorstander van om het als laatste optie te gebruiken. Ouders en leerkrachten benoemen vaak de sociaal-emotionele problemen, laten we sociaal en emotioneel vooral apart blijven benoemen1, waar de leerling in een later stadium tegenaan zou kunnen lopen. Precies… zou kunnen. De gevreesde sociale en emotionele gevolgen blijven uit als er een weloverwogen besluit genomen wordt en de mogelijkheden voor nazorg daarin zijn meegenomen.
Er is inmiddels veel internationaal onderzoek dat een wetenschappelijke ondersteuning vormt voor versnellen als een onderwijskundige interventie, waarvoor niet alleen meer- en hoogbegaafde kinderen maar ook onderpresteerders in aanmerking komen (Colangelo,N. 2007). Ik heb ze ook in mijn eigen praktijk al voldoende meegemaakt.

KIJK-WIJZER 3

Heeft deze leerling al structureel meegedaan aan de leerlijn van compacte en verrijken in de tweede leerlijn. Structureel!!

Als er dán aanwijzingen zijn dat deze leerling meer nodig heeft dan op dat moment in de huidige groep aangeboden kan worden, komt vervroegde doorstroming aan de orde. Het doel van vervroegde doorstroming is dat de leerling die leerstof aangeboden krijgt dat bij zijn educatieve behoeften behoort. Met andere woorden: ‘De hoogbegaafde leerling wordt uit zijn hangmat gehaald want als het goed is, krijgt hij in de nieuwe groep die leerstof aangeboden die bij zijn didactisch niveau hoort’. Hij gaat dus leren!

KIJK-WIJZER 4 NAZORG

Vervroegde doorstroming is niet het eindstation van het onderzoek, maar een beginsituatie vanaf waar je verder gaat.

Het didactisch niveau is nu zorgvuldig vastgesteld, de behoeften van alle betrokken partijen zijn in kaart gebracht en nu gaan we aan de slag met deze gegevens als uitgangspunt en is dat dus de beginsituatie.
Als leren voor de leerling hetzelfde is als iets al weten en kunnen zonder het ooit te oefenen, zal het begrip leren een andere betekenis in de ogen van de begaafde leerling hebben dan de gemiddelde leerling. Leerstof krijgen dat bij jouw didactisch niveau aansluit, betekent dat je wat nieuws gaat leren. En dat betekent dat je nu misschien niet direct succesvol bent, of soms even moet nadenken, of hulp moet vragen. Dat kan ervoor zorgen dat je ineens bij jezelf gaat denken dat je toch niet zo slim bent als je zelf en anderen wel dachten dat je zou zijn. Dat betekent vragen stellen, nadenken en bedenken wat de beste weg zou kunnen zijn om tot een oplossing van je vraagstuk te komen. En als je dat nog nooit gedaan hebt, kan er zekere vorm van paniek uitbreken…
Daar zit een stukje begeleiding, zeker in de eerste periode van de vervroegde doorstroming, die essentieel is voor het slagen van de overstap. Het zelfbeeld raakt uit balans en dat is logisch, maar weet de leerling dat ook? Weet de leerling dat hij niet direct succesvol hoeft te zijn, weet de leerling dat hij fouten mag maken. Weet de leerling dat hij vragen mag stellen, weet de leerling dat dit leren is.. en dat daar soms frustratie bij hoort?
Ik pleit er voor dat dit stuk van de vervroegde doorstroming, de nazorg, net zoveel aandacht krijgt of gaat krijgen, als het voorbereidende werk voordat er overgegaan wordt tot een vervroegde doorstroming. Laten we vertrouwen hebben in de leerling en de ontvangende leerkracht of begeleider… de bewijzen van positieve resultaten en ervaringen na een vervroegde doorstroming op sociaal en emotioneel vlak zijn er.

Ik ben voor. Jij ook?

Dit artikel verscheen ook in Signaal 72 van Oudervereniging Pharos.